Kindje met autisme leren spelen

Spelen moet je leren. Hieronder lees je alles over spelontwikkeling en hoe deze kan verschillen bij kinderen met autisme, hoe je door het volgen van de interesse van jouw kind nieuw spel aan kan leren. We volgen Robin en zijn moeder stap voor stap in spelontwikkeling.

Hoe verloopt spelontwikkeling?

De ontwikkeling van spel is voor ieder kind anders, maar voor kinderen met autisme verloopt deze ontwikkeling vaak heel anders.

Kinderen zonder autisme laten in de leeftijd van 1 tot 2 jaar beginnend spel zien met beweging, actie en reactie. Rond 1,5 jaar begint een kind met imitatiespel met materialen. Een half jaar later ontstaat constructiespel en gaat een kind bouwen. In de leeftijd van 3 tot 4 jaar laten kinderen fantasiespel zien met materialen en spelen ze verhalen na die ze eerder hebben gezien. Rond de leeftijd van 5 jaar komt rollenspel en fantasiespel op gang. Vanaf 6 jaar spelen kinderen gezelschapsspelletjes.

Bij kinderen met autisme zien we vaak een vertraagde spelontwikkeling en worden de stappen van fantasiespel met materiaal en rollenspel soms overgeslagen. Deze stappen in spelontwikkeling doen een groot beroep op het gebruik van taal, sociale en emotionele ontwikkeling. En juist deze ontwikkelingsgebieden zijn moeilijk voor kinderen met autisme.

Hoe lang kan een kind zelfstandig spelen?

Jonge kinderen hebben vrijwel voortdurend aansturing en aandacht van een volwassene nodig in spel. Kinderen zonder autisme spelen op 2 jarige leeftijd niet langer dan een paar minuten zonder aansturing van de volwassene, waarbij ze vaak van speelgoed wisselen. Pas rond de leeftijd van 5 jaar kan een kind 10 minuten of langer zonder aansturing spelen.

Kinderen met autisme zijn vaak op veel jongere leeftijd al in staat om langdurig zelfstandig te spelen, vaak steeds met het zelfde speelgoed soms in combinatie met herhalende bewegingen van hun eigen lijf. In eerste instantie lijkt dit een goede vaardigheid, maar het zorgt er ook voor dat er minder leermomenten zijn voor nieuw spel, taal, sociale en emotionele ontwikkeling. Daarom is het leren spelen voor kinderen met autisme zo belangrijk; je leert veel meer dan alleen speelgoed gebruiken.

Welk speelgoed is geschikt voor een kind met autisme?

Daar is een duidelijk antwoord op: alles!

Alles, mits het maar de motivatie van jouw kind heeft. Een kind dat graag kijkt naar beweging zal er niet voor kiezen om een puzzel te pakken. Een kind dat zelf graag beweegt laat die puzzel eveneens in de kast liggen. Een kind dat van ordenen houdt zal geen races houden met de speelgoed auto’s maar ze misschien liever in de file laten staan op nummer, merk of kleur.

Om passend speelgoed te vinden moet je allereerst kijken naar wat je kind nu doet en vervolgens kies je speelgoed dat past bij die interesse.

Hoe leer ik mijn kind spelen?

Kinderen leren spelen door imitatie; ze zien papa, mama of een ander kind een spelhandeling doen en imiteren deze. Mama zet de tuimelaar in de box en geeft deze een duwtje. Het kind kijkt naar mama en naar de tuimelaar en geeft deze ook een duwtje. Kinderen met autisme kijken vaak niet gericht naar de ander en hebben moeite met het imiteren van handelingen. Hoe leren we nieuw spel aan?

We gaan terug in de tijd met Robin en zijn moeder. Robin lag in de box en kon genieten van het kijken naar de draaiende mobiel die aan het plafond hing. Zodra hij kon zitten liet hij alles waar hij bij kon draaien op de grond. Hij kon zich lang vermaken bij de CD-speler door CD’s op de grond op hun kant te zetten en deze te laten draaien. Toen Robin nog niet kon kruipen, rolde hij op zijn zij door de kamer om voor de draaiende wasmachine te gaan zitten kijken. Zodra hij kon lopen zette hij de poppenwagen van zijn zus ondersteboven zodat hij aan de wielen kon draaien. Met zijn eigen autootjes deed hij het zelfde. Robin kon zich zelf voor zijn leeftijd heel goed vermaken. Zijn zusje vroeg om de paar minuten om aandacht van moeder, maar Robin redde zich prima. Maar zijn taal bleef sterk achter, aandacht voor wat een ander deed had hij niet en luisteren deed Robin ook niet. Robin kreeg steeds meer boze buien, veel frustratie als hij zijn wens niet duidelijk kon maken, ging hoofdbonken uit frustratie wanneer iets niet mocht of kon. Het zal je niet verbazen dat Robin een diagnose autisme kreeg. Robin’s moeder liet zich informeren over hoe ze haar zoon kon helpen ontwikkelen. En dat lukte door de motivatie van Robin’s spel te volgen en daarin imitatie, taal en alle andere vaardigheden aan te leren.

Waar begin ik met spel aanleren?

Robin genoot van het kijken naar ronddraaiende CD's. Wanneer Robin helemaal opgaat in het spel met het ronddraaien van de CD’s, gaat zijn moeder naast hem zitten met een ballenbaan. Ze speelt een aantal minuten zelf met de ballenbaan en reageert zelf heel enthousiast op het spel. Ze wacht tot de CD is uitgetold en voordat Robin de CD pakt, pakt moeder deze en legt hem in het zicht maar buiten bereik van Robin. Ze geeft Robin een bal in zijn hand en hand-over-hand doet ze de bal in de ballenbaan. Moeder reageert enthousiast en direct daarop draait ze zelf de CD rond op de vloer. Robin geniet van het ronddraaien van de CD. Moeder blijft het hand-over-hand ballen in de baan doen herhalen, telkens gevolgd door het ronddraaien van de CD, tot het moment dat Robin naar de bal in de ballenbaan kijkt. Dan geeft ze Robin de bal en wijst naar waar de bal in moet. Robin stopt de bal zelf in de ballenbaan en moeder reageert met nog meer enthousiasme en draait twee CD’s tegelijk rond, iets wat Robin zelf nog niet kan en waar hij heel erg blij van wordt. Al snel pakt Robin zelf een bal om in de ballenbaan te stoppen en is dit in combinatie met de enthousiaste reactie van moeder voldoende om niet meer naar de CD’s om te kijken. Robin heeft nu een stap gemaakt in zijn spelontwikkeling waar ook zijn zusje plezier aan kan beleven. Met hulp van moeder leert Robin om de beurt met zijn zusje ballen in de baan te stoppen. Daarna volgen nieuwe ballenbanen en knikkerbanen.

Als volgende stap leert moeder Robin auto’s van een auto-roetsj-baan af te laten rijden. In eerste instantie heeft Robin nog geen oog voor dit spel, maar door na elke autootje eerst hand-over-hand te laten rijden en daarna weer een bal te geven voor de ballenbaan, ziet Robin al snel het plezier van de auto-roetsj-baan en heeft hij weer een nieuw spel geleerd.

Met de autootjes van de auto-roetsj-baan, waar Robin intussen veel interesse in heeft gekregen, leert moeder Robin ze te laten rijden over de grond. Daarna volgt autootjes op een auto-kleed, circuitjes maken met dominostenen en er over rijden, dominostenen overeind zetten en om rijden met een autootje, domino-parcours bouwen en om laten vallen…

En dan ontstaat ergens het magische moment waarop Robin zelf nieuw spel gaat bedenken, fantasie spel ontwikkelt en samen gaat spelen met andere kinderen. Magisch? Zo voelde het voor de moeder van Robin zeker, maar het was natuurlijk ook hard werken en vooruit denken.